Ayakkabı Terimler Sözlüğü

Keçe ya da keçeden yapılmış ayakkabı türü.

Konçlu çocuk ayakkabısı.

Ayakkabı piyantasına süs yapmakta kullanılan demirden yapılmış bir el aleti.

"Filo Bıçağı" diye de söylenir. Piyanta açmak için kullanılan, saya ile temas eden, ucu uzun ve içe kıvrık bıçak.

Dış ökçe ucundan iç ökçe ucuna kadar tabanın saya kenarlarından dışa taşkınlık yapan bölümü. Açık fora diye de adlandırılır.

Bordo-siyah ya da sarı-siyah renkte saya üretiminde estetik amaçla kullanılan vidala.

Bir postal çeşidi.

Saya ağzında bordür yapmak için kullanılan sünger.

Bir tür yapıştırıcı.

Karışık renkli çizme.

Yapay bir deri türü.

Köselenin altını ve kenarlarını boyamak için kullanılan boya.

Finisaj işlemleri sırasında tabana çeşitli şekiller yapmak için ısıtılarak ve muma sürülerek kullanılan yuvarlak biçimde, yüzeyinde şekil bulunan demirden el aracı.

Nubuk deri özelliğinde bir deri.

Spor ayakkabı sayası yapımında kullanılan bir tür dokuma malzeme.

Saya iki yanının arka taraftan birbirine birleştirilmesi, çatılması.

Ayakkabı kalıbının arkasında bulunan işarete göre ayakkabı arkasının normal yüksekliğinin ayarlanıp kalıba tutturulması işlemi.

Fotin ya da mestin topuğunu örten parçası.

Sayası ile taban astarı makinede birbiriyle bütünleşik dikilen montesiz ayakkabı. Atom dikiş diye de tabir edilir ve sağlamlık hissi verir.

İşlenmiş deri yüz ölçüsü birimi. Birim fiyat ayak-kare üzerinden verilir. 1 ayak -kare=10ds 2.= 9,2929 dm2

1. Cambaz nalını
2. Ayakkabı çıkarılan yer

15. yüzyılda Avrupa’da giyilen ökçesiz, burnu geniş, üstten atkılı ayakkabı.

Ayakkabının ön üst kısmını oluşturan yüze dikilen parça.

Ökçenin kenarlarındaki deriyi düzetmek için kullanılan araç.

Taban köselesi ile kesintisiz, bütün olarak birleştirilmiş ökçe tipi.

Tasması, parlak metal parçalarla süslenmiş, bazı modellerinde yürürdükçe bu metal parçalar ses çıkartacak şekilde monte edilmiş takunya.

Çocuk ayakkabısı yapan kimse.

Ayakkabıların bağ geçirilen ve kemerlerin deliklerine takılan metal kapsül.

1. Altı tahta ayakkabı
2. Terlik
3. Arkası basılarak giyilen ayakkabıların genel adı.

Deri üzerine yapılır. Daha çok pabuç, çocuk ve büyük mestleri, çizme-mest ve çizmeerde gürülür. Desen küçük motifler olarak tercih edildiğinden saya dikilmeden önce hazırlarnır. Daha sonra desen tahta kalıplara hazır hale gelir. Konturlar siyahtır. Kontur aralarının bazıları boş, bazıları kırmızı veya zeminin bir ton koyusu(kahverengi ya da neft yeşili) renkle boyanır. Desenler alternatif olacak belli düzene gönre basılır. Desen mestlerde olduğu gibi tabanın altına da basılırdı. Tabanın içi de çoğu kez aynı veya farklı desende ve çizmelerde karşımıza çıkar. Bazen paralel hatlar, bazen de üçgenler olarak. Günümüzde desen metal kalıplara hazırlanmakta ve baskıda renk bulunmamaktadır.

1. Çarık. Kazak.
2. Ayakkabı.
3. Takunya.
4. Halk, asker, kadın, erkek, çocuk ayakkabısı. Yemeni benzeri bir ayakkabı.
5. Ökçeli pabuç.

2. Beyazıd emri ile hazırlanan ( H. 907 / M. 1501 ) narh defteinde rantlanan merdane ayakkabı boyu.

1. Ayakkabıya avurulan pençe.
2. Bir tür yemeni.

1810-1812'de Beykoz Debbağhanesi 2. Mahmud tarafından kurulur. -1826'da keçi derisinden nel üretimi- 1933'de Sanayi ve Maadin Bankası'na bağlanan fabrikanın, altı aya kadar "Devlet Sanayi Ofisi" tarafından yönetilmesi ve 3469 sayılı kanunla "Sümerbank Deri ve Kundura Müessesesi" adını alır. Şimdilerde (2026) acıklı bir kapanış hikayesi vardır. Günü gelince nasıl kapandığı tüm detaylerı ile burada anlatılacaktır.

Burnuna ya da ökçesine krampon takılabilen spor ayakkabısı.

Sayası dokumadan üretilmiş ayakakabı.

1. Sayanın ağız, ayna gibi bölümlerinde kullanılan şerit.
2. Espadril tipi ayakkabılarda saya ile tabanı birbirine tutturmak ya da rok tipi aykkabılarda aynayı yüze dikmek için ip yerine kullanılan ince deri şerit.

Piyantaya istenilen şeklin verilmesi için makineye takılarak kullanılar metal araç.

Bıçaklar ayakkabı yapımında en önemli gereçlerdir. Kadın çocuk, yetişkin vs. numaraların üretiminde sağ sol olmak üzere yapılırlar ve her bir İstampaya göre uyarlanır. Bu da ayakkabı tarihine bir zenginlik olarak yansımıştır Ayakkabı dünyada eskiden günümüze başından sonuna en çok insan eli değen tek ürün çeşidir. Bir çift ayakkabıda emek ve ter yoğunluğu falasıyla vardır.

Türlerine göre bıçaklar:

1. Kesim bıçağı
2. Saya traş bıçağı
3. Falçata
4. Filo bıçağı
5. Kösele kazıma bıçağı
6. Balta
7. Diğer bıçaklar

1. Taban kenarlarının falçata ile düzeltilmesi işlem.
2. Piyantaya frezede elli bir şekil verme işlemi.

Çizme.

Ayakkabıda burnun sert ve düzgün olması için astar ile esas saya malemesi(deri, suni deri, dokuma) arasına konulan malzeme.

Modeline göre ayakkabının ağız kısmında ince sayalı malzeme (doğal, ya da suni deri) arasına sünger konularak yapılan kabarıklık.

Deve derisinden ayakkabı yapılan parça

Kadın ayakkabısı.

Sayanın ön ucunu dış etkilerden korumak amacıyla üretim aşamasında takılan metal parça.

Sayanın ön kısmının montesi.

1. Ayakkabı burnunun fiyapanın içine iyice oturmasını sağlamak için yapılan işlem.
2. Temizleme işlemi sırasında burnun parlatılması.

Estetik amaçla, astarlık malzemeyle deri arasında, sayanın burun kısmında kullanılan sünger.

32 ve 33 numara yemeni kalıbı.

28 ve 29 numara yemeni kalıbı.

Yuvarlak burunlu, alçak ökçeli, önden bağcıklı, nalçalı ve kabaralı, buzda giyilecek ayakkabı.

Avam tabkasının giydiği burnu sivri ve yukarı kalkık, arkadan ve önden bir dilcik uzanan, ökçeleri demir nalçalı, tabanları demir kabaralı ayakkabı. Genellikle mestle giyilirdi.

Kösele temizlemede kullanılan kalın olmayan düz cam.

Yemeni üzerine giyilen çizme koncu.

1. Eski ayakkabı. -İstanbul, Malatya-
2. Eski deri parçası -Maraş, Sivas-
3. Deri kırıntıları. -Malatya-

Eskiden kullanılan ve kaba deriden yapılan, sivri uçlu Karadeniz yemenisi.

Çapula yapan kimse.

Sepilenmiş sığır ya da manda derisinden yağılmış köylü ayakkabısı. Ucu yukarı kalkık, tek parça gönden yapılır.

3 boyu vardır:

1. Zenne (kadın)
2. Merdane (erkek)
3. Battal (en büyük)

Yüzü, gamba denilen parçalar üzerine dikildiğinde elde edilen ayakkabı modeli.

Çarık üretiminde kullanılan manda ya da sığır derisi.

Bağ deliklerini açmada kullanılan, çeşitli çap büyüklükleri buluna el zımbası.

Farklı söyleniş olarak çarık.

Gamba ile yüğzü birbirine tutturan dikiş.

Gambaların arkadan birbirine dikilmesi.

1. Gamba ile yürün birbirine dikilmesi.
2. Gambaların arkadan birbirine dikilmesi.

Arka çekme

İki gamba parçasının yüz üzerindeki birleşme noktasına atılan kuvvetlendirme dikişi.

Sayada üst üste gelecek parçaların üst kısımlarına yapılan inceltme işlemidir.

Bkz. Arka çekme

Yemenilerin etraını dikmek.

Patik

Kadın ve erkeklerin giygiği daha çok sarı sahtiyandan yapılmış kısa ve bol konçlu ayakkabı olan çedikin(mes) üzerine aynı renkte pabuç giyilir ve çedik-pabuç denilirdi.

Kadın ve erkeklerin giygiği daha çok sarı sahtiyandan yapılmış kısa ve bol konçlu ayakkabı olan çedikin(mes) üzerine aynı renkte pabuç giyilir ve çedik-pabuç denilirdi.

Ayakkabı çekeceği, kerata.

Bir çeşit ayakkabı.

Taban üretiminde kullanılan, sayacı çekicinden daha büyük ve daha uzun saplı el aracı.

1. Sayacı çekici
2. Çekiç
3. Tokmak
4. Plastik tokmak

Bkz. Döğüştürme.

Çekiçleme makinesinde çalışan kimse.

Monte edilen sayanın kalıbın şeklini alması ve kabarıklıkları gidermek için kullanılan makine.

1. Çizme
2. Sefer çizmesi
3. Ayakkabı pençesi

Bir tür ayakkabı.

Ayakkabıların cariyelere mahsus sade olanının içine giyilen mest, çedik.

Siyah, beyaz ve kahverengi renklerde deriyi parlatmak için kullanılan katı parlatıcı.

Tabanı paçavradan ve koncu çorap gibi ip ile örülerek yapılan bir çeşit ayakkabı.

Ayaktaki en küçük parmak.

Koncu, fotinden daha uzun ayakkabı türü. Günümüzde genelde suç geçirmezliğinden faydalanmak için plastik malzemeden yağılan ayakkabı türü. Yarım bot olanları da vardır. 

Ayakkabının ince ses çıkarması, gıcırdaması.

Ayakkabının yürürken ses çıkarması için yerleştirilen iki kat astar, sahtiyan.

Bir çeşit lastik ayakkabı. Aslı "gislaved" dir. Ülkemizde de 1935-1340 arası çok revaçtaydı.

Not: İsveç'te Gislaved adlı bölgede yine Gislaved adlı otomobil lastiği üreten bir firmanın adından yaptığı ayakkabılara bu ad verilmiştir. Ayakkabı adeta konçsuz ve iskarpin görünümünde olmasına rağmen kara bir lastikten ibaretti.

Taban köselesin ökçe altına gelen arka tamamlayıcı parçası.

Eski Yunan’da ve Roma’da avcıların ve tiyatro sanatkarlarının giydiği ayakkabı.

Mest. Bu konuda M. Z. Pakalın şu bilgiyi verir: "Usfur vezninde huf üzere giyilen çizmeye denir. Malum ola ki ehl-i lugatin beyanlarına göre huf: Topuğa kadar olup, ayağın arkasını setreden ayakkabıya denir ki halen giydiğimiz mest olacaktır."

Sayayı kalıba monte etmeye yarayan kerpeten benzeri bir aygıt.

1. Roda açığı dikiş
2. Tek sıra dikiş
3. Çift sıra dikiş
4. Çift sıra ve roda açığı dikiş
5. Çift sıra ve roda açığı çift dikiş
6. Zikzak dikiş
7. Fora dikişi
8. Batuma dikişi
9. Kazuma dikişi
10. Mekval dikişi
11. Yalancı vardola dikişi

Piyantayı oluşturan bölünde tek sıra dikiş bulunan vardola.

Danalya. terimine bakınız.

Saya astarı olarak kullanılan, üst kısmı hafif tüylü olan dokuma malzeme.

Monte edilen sayanın kalıbın şeklini alması ve kalıptan çıkarıldıktan sonra uzun süre bu şekli koruması için çekiç ile döğülmesi.

Çarık yaması.

Ayakkabı vurmasından dolayı oluşan yara.

Ham deriden yaplan ayakkabı.

Yüksek ökçeli, sivri burunlu, yüksek konçlu, yandan düğmeli potin.

Çarık üretmeye özgü ağaç çivi.

Beden eğitimi ayakkabısı.

Burun yüksekliği normal olan kalıp.

Bkz. Gova

Medial longitudinal çöküklüğü sonucu oluşan ayak bozukluğunun adı.

Piyantayı oluşturacak bölümde dikiş ya da şekiller bulunmayan, bitmemiş ayakkabıya dönüldükten sonra filo bıçağı ile düzeltilmesi gereken vardola.

Ayakkabı yapılan hayvan derilerini delmek için kullanılan dikey açı biçiminde demirden bir araç.

Sayası kürkten yapılmış çizme.

Türkçede ayakkabı anlamında kullanılan en eski sözcük. Şu biçimlerde söylnmiş ya da yazılmıştır. Edük, hedik, hadık, halık, helik, hırık, hidik, hide, kedik, ötük. Tarih boyunca şu tarihsel kaynaklarda kullanılmıştır.

1. Orhun Yazıtları, VII. yy.
2. Kutadgu Bilig. XI. yy.
3. Süheyl ü Nevbahar. XIV. yy.
4. Kadı Burhaneddin Dİvanı. XIV. yy.
5. Târih-i Âl-i Selçuk. XIV. yy.
6. Ahter-i Kebîr. XVI. yy.
7. Dede Korkut Kitabı. XVI. yy
8. Tercemân. (Yusuf) XVI. yy.
9. Manzum Lugat. (Lami Çelebi) XVI. yy.
10. Katibi. XVII. yy.
11. Karacaoğlan. XVII. yy.
12. Genc-i Leal (Pirmehmet) XVII. yy.
13. Kamus-ı Osmani (M. Salahi) XIX. yy.
14. Kısası-ı Enbiye. XIX. yy.
    1. Çizmeye benze bir konçlu ayakkabı.
    2. Ayakkabı.
    3. Çocuk ayakkabısı.
    4. Yün kadın terliği.
    5. Pullu çocuk mesti.
    6. Süslü kadın terliği.
    7. Yemeni.
    8. Köylü çizmesi.
    9. Sarı püsküllü gelin ayakkabısı.
    10. Türkmenlerde. Çizme.
    11. Osmanlılarda….Sefer çizmesi.

Mütercim Asım, edik konuşunda şu bilgiyi verir "MUK. Arapça: Kalın çizmeye denbir ki, mest gibi yufka Kuff üzerinden giyilir. Edik ve tomak ve nisvan çediği gibi. " Kamus-ül Muhit, Mütercim Asım Divanü LUgat-it Türk’te edik sözcüğü etik ya da etük diye geçmektedir.

Büküm edük: Kadın ayakkabısı.

Etüklenmek: Ayakkabı sahibi olmak anlamında kullanılmıştır.

Etüglüg: Sagrı, sahtiyan karşılığıdır.

Etük ve etikçi, Codex Comanicus’ta da geçer.

Etik-Stiefel, Fusszeug, Dic. Ety. Müh.

Etikçi-Schuhmacher. Kumanca. COdex.

Etük-Müh.

Deri

II. Bayezid döneminde, düşük kaliteli ayakkabılar için kullanılan bir sözcük.

Bıçakları bileylemek için kullanılan üç yüzeyli eğe.

Osmanlı ayakkabıcı esnafında hukukla ilgili konularda ve sorunlarda onayına başvurulan kimse.

Ayakkabı pençesi.

Sayadaki dikişleri sağlamlaştırmak için kullanılan bez şerit.

Saya dikimi dışında tüm işlemleri elde yapılan ayakkabı.

Oğlak derisi.

Eldiri. terimine bakınız.

İstampa. Deri.

Tabanı, sıvı malzeme enjekte edilmek suretiyle oluşturulmuş ayakkabı.

18. yüzyılda kullanılan arkası ve önü kapalı, alçak ökçeli ayakkabı tipi.

20. yüzyıl başlarında kullanılan önden bağcıklı, alçak ökçeli, nalçalı ve kabaralı, yuvarlak burunlu bot.

Günümüzde kullanılar er botlarının tabanı plastik maddeden yapılmakta, nalça ve kabaraları bulunmamaktadır.

20. yüzyil başlarında kullanılan yuvarlak burunlu, ökçesiz, üst kısmı düz, arkası ve önü kapalı ayakkabı.

Yemenicilerin deri kesmek için kullandıkları balta yüzüne benzer bir araç.

Ayakkabının giyildiğinde yer basan kısmı, başka bir deyişle burun ile milo arasındaki taban kısmıdır.

Ayakkabı ökçesi.

Burnu sivri sivri ve düz tabanlı, sayası parmak arasından geçip yanlardan tabnla birleştirilen bantlardan oluşan ayakkabı.

Düz tabnlı, sayası bilekte bağlanan bantlardan oluşan ayakkabı.

Düz tabanlı, arkası ve burnu kapalı, ön üst kısmındaki açıklık bantlarla tutturulmuş ve bantları bileğin üstüne uzanan bir cins sandal.

Düz tabanlı, sayasının arka kısmı kapalı, ön kısmındaki bantları parmak arasından geçerek bilekte bağlanan sandal tipi.

Kundura tamircisi.

Ayakkabı yapımında aynı numara sağ ve sol parçaların veya aynı numara mamul ayakkabıların sağ ve sol teklerinin bir araya getirilmesi işlemi.

Doğal derinin farklı bölümlerinin değişik yönlere uzaması. Saya kesilirken istampa parçaları enine esneyecek biçimde yerleştirilir.

Sayası tekstil, taban jüt ve/veya kauçuktan yapılmış ökçesiz, hafif ayakkabı. İlk espadrilleri İspanyol, Fransız ve Çin denizcileri kaymamak için jüt ve yelken bezi kullanarak yapmışlardır.

Espadril yapımında kullanılan saya üst kısmı.

Yüksek ökçeli, sivri burunlu, arkası ve önü kapalı ayakkabı.

Derinin karın tarafı.

Derinin karın tarafından elde edilen kösele.

Taban malzemesi olarak kullanılan bir tür kimyasal bileşim.

II. Bayezit döneminde, orta kaliteli ayakkabılar için kullanılan bir terim.

Bkz. Eğe

Deri tüccarı.

Tabaklanmış, yağlanmış, boyanmış büyük baş hayvan derisi.

Kösele ökçe yapımında kullanılan boyun ya da etek köseleden yapılan katların her biri.

Köseleden ökçe kapağı hazırlayan makine.

Köseleden yapılmış ökçe.

Ökçe yapımında kullanılan kösele.

Taban yapımında kullanılan ince uzun bir tür bıçak.

Düzgün dokunmuş, ince, yuvarlak ayakkabaı bağı.

Ayakkabı bağını çapraz bağlama biçimi. Çapraz biçimdeki bağ saya üstüne gelir.

1890 sonrasında moda olan, piyantayı oluşturan ve saya kenarına gelen bölümleri boyanmış, tırtıl yağılmış, tek sıra ya da çift sıra dikişle süslenmiş, salpadan yapılmış vardola.

Osmanlı döneminde kullanılan bir türk köşker modeli.

Sayada estetik ya da işlevsel amaçla kullanılan karşılıklı dişler ve bunların üzerinden yürüyen kapatıcıdan oluşan mekanizma.

Çocuk sandalı.

1. Eski bir cins terlik.
2. Sonradan yemeni adı verilen burnu hafif sivri, üstü küçük yüzlü ve arkası ayağı ancak hafiften saran en ince sahtiyandan, tabanı hafif köseleden yapılan avam ve aske sınıfı ayakkabısı.
3. Tulumbacı yemenisi.

Terlik.

31 ile 36 numaralar arası kız ve erkek çocuk ayakkabısı.

Filota. terimine bakınız.

Yassı, ağzı oyuk, temisleme işlemi sırasında piyantanın arka kısmına ve ökçe uçlarına ısıtılarak mum ile süreülen metal araç.

Kadinolar arasındaki piyantayı düzeltmek için kullanılan orak biçiminde raspa.

Piyantayı pekiştirmek üzere arka çatısına dikilen parça.

Filotanın arka çatı dikişi üzerine dikilmesi.

Dikilen filotanın pekiştirilmesi için çekiçle dövülmesi.

Filotanın arka çatı dikişi üzerine yapıştırılması.

Ayakkabı yağımındaki freze ve temizleme işlemlerinin her ikisine birden verilen ad.

Freze ve temizleme işlemleri sırasında kullanılan malzemelerin genel adı.

Ayakkabı yağımı sırasında kullnılamayan malzeme. Kaliteye bağlı fire ve kenar firesi olmak üzere ikiye ayrılır.

Ayakkabının özellğine göre saya ile esas taban köselesi arasına tabanı kalınlaştırmak amacıyla kösele veya sentetik malzemeden konulan kat.

Montesi tamamlanmış ayakkabının tabanına fiyapa malzemesinin yapıştırılması.

Fiyapa malzemesinin dahi iyi yapışması için her iki yüzeyinin pürüzlendirilmesi.

Fiyapa olarak kullanılan süngerli lastik.

 Fırça yapma terimine bakınız.

Finisaj işlemleri sırasında cila sürülmüş deriyi parlatmak için yapılan fırçalama işi.

 Fırça yapma. terimine bakınız.

Isı tüneli terimine bakınız.

Ayakkabıların ucuna konulan sert kösele.

Çizme terimine bakınız.

Çizme terimine bakınız.

Eski çarık.

Bazı ayakkabıların piyantalarını boyamakta suya karışrırılarak kullanılan, silinince parlayan siyah toz halinde boya.

Foma ile piyantanın boyanması.

Harama açılıp kalıptan çıkarılmış yarı mamul haldeki ayakkabının tabanına reçineli iplikle içerden dışarıya yapılan dikiş.

Fora makinesinde fora dikiş yapan işçi.

Fora makinesinde kullanılan iğne.

Fora dikişi yapan makine.

Özellikle, filo bıçağı ile açılan piyantayı dözeltmek için kullanılan yassı, uzun raspa.

Fora dikme işçisi teriminie bakınız.

1. Tabanı tek kat köseleden oluşan ve fora dikişi bulunan ayakkabı.
2. Tabanında fora dikişi bulunan ayakkabı.

Fort terimini bakınız.

Ayakkabının herhangi bir parçasına şekil verme işlemi.

Ayakkabının bitmiş sayasında monte edilmeden önce topuğu çevreleyen veya miloya kadar uzanan astar ile üst malzeme arasına arka kısmın deforme olmaması için konulan sertleştirici malzeme.

Sayanın arka kısmına yerleştirilen fort malzemesine şekil verme.

Arkası yumuşar, fortu olmayan ayakkabı.

Yüzleri ayak bileği hizasını en çok 5 cm kadar aşan, önleri bağlı ve bağsız ayakkabı.

Düz tabanlı, arkası ve önü kapalı, bilekten başlayan bantlarla diz altına kadar bağlanan bir ayakkabı türü.

Fransa’dan ithal edilen ham sığır ve dana derilerinin Türkiye’de işlenmesiyle elde edilen kaliteli kösele.

Ökçe dahil, ayakkabı tabanının kenar ve altını düzgünleştirip boyama işlemlerinin tümüne verilen ad.

Freze işlemlerini yapan kişi.

Siyah renkli ayakkabı taban lastiği yapımında kullanılan dolgu malzemesi.

Kunduracıların ayakkabıların alt kısmına ağaç çivi çakabilmek için kullandıkları, ucunda şemsiye telinden yağılmış 1 cm. kadar sivri kısmı bulunan, fındık ağacından yapılmış araç.

Kunduracıların kullandıkları ufak araç.

14. yüzyılda Avrupa’da giyilen ucu sivri ve yukarı kalkık, koncu bileğe kadar uzanan mesta benzer ayakkabı.

Eskimiş ayakkabı.

III. Selim ve IV. Sultan Mustafa devri ile II. Mahmud’un yeniçeri ocağını kaldırıdığı 1826’ya kadar İstanbul bıçkınları, havai meşreb gençlerin giydiği ön kısmı ayak parmaklarının ancak tırnaklarını örten, arkadan da topuğu bitimine yakın şöyle bir tutan, çıplak ayağa giyilen ayakkabı.

Kalçın terimine bakınız.

Ayakkabı.

Ayakkabı çeşidi.

Sivri ökçeli kadın ayakkabısı.

Yemeni adı verilen ayakkbıları yapmakta kullanılan ağaç.

Ayakkabı.

Yemeni adı verilen ayakkabıları yapmakta kullanılan ağaç, kalıp

Yunancadan Fransızcaya, Fransızcadan Türkçeye geçmiş sözcük. Yun. Galoş. FR. Galoche

1. Ayakkabıyı çamurdan korumak için giyilen yarım kundura.
2. Tabanı tahtadan yapılmış deri ayakkabı.
3. Ayakkabı üstüne giyilen lastik.

Kaltak terimine bakınız.

Düz tabanlı, kapalı, konçları bilek üstünde, önü bağlı mest.

Sayanın arka kısmını oluşturan ve yüzü tamamlayan parça veya parçalar.

Bkz. Saya ağzı boyası.

Arka çatı dikişi açma.

Saya dikiminde gamba denen parçaların arkasının dikilerek birleştirilmesi.

Ayakkabının gamba denen arka parçasının iç tarafınna dikilen astar.

Gambanın belirli yerlerine;

1. bağ delikerinin altına,
2. çatı dikişinin üstüne,
3. ağız çevresine sağlamlaştırmak amacıyla dolunmuş ya da film halindeki malzemenin yapıştırılması.

Gamba parçasının kenarlarına inceltme işlemi.

Meşinden yapılan örgülü tozluk. -Isparta- -Ayakkabının içine giyilen keçi kılından örülmüş çorap.

Ayakkabıların altına sürülen siyah boya.

Ayakkabıya aksesuar olarak kullanılan çeşitli malzemelerin tümü.

Garni terimine bakınız.

34 ile 39 numaralar arasındaki erkek çocuk ayakkabısı.

Kazuma terimine bakınız.

1. Ruganı parlatmada,
2. Gıcırtılı ayakkabı yapımında sahtiyanın daha çok ses çıkarmıası için ıslatılmasında kullanılır.

Monte edilmeden önce, aynası yüze saraç dikişiyle dikilen ayakkabı.

Üstündeki uzantı ile ökçeye takılan ökçe kapağı.

Birbirine takılıp çıkartılabilen, iki metal uçtan oluşan ayakkabı tokası.

Pabuçluk

• Çocuk ayakkabısı, patik.
• Bir çeşit kadın ayakkabısı.

Gelinlerin nikah ve düğünde giydikleri, günümüzde yalnızca beyaz renkte, süslü ayakkabı.

Gelinin, kocasının eveine giderken bir kere giyip, duvakla sandığa kaldırdığı terlik.

Ağız takviye ve arka dikiş takviye bantları dışında kalan, ayakkabı dikişleri, bağ deliklerini ve benzerlerini güçlendirmek için kullanılan her türlü sağlamşaştırıcı malzeme.

Bir tür danalya. Danalya terimine bakınız.

Ayakkabıcıların işlenmek için, gön kösele koydukları tahta kap.

Tek parça deriden oluşmuş, kenarlarından geçirilen bağlarla bilekten bağlı çarık türü.

Ayakkabı koncu.

Daha çok süvarilerin kullandığı, alt bacağı koruyan, köseleden yapılmış, çizme boğazına benzer, tokalarla tuttutulmuş ayak giyim eki.

Örme çarık.

Harama terimine bakınız.

Kafa adı verilen bölümü sabit bir düzlem üzerinde hareket eden ve sentetik, dokuma malzemelerin kesiminde kullanılan prestir.

Bir çeşit ayakkabı.

Eskiyen taban yerine konulacak yarım pançenin eski kösele ile birleşeceği bel kısmından kabalık yapmayacak biçimde elde edilen pençe.

Ayakkabının gıcırdaması için gazyağı ile yağlanan sahtiyanın taban arasına konularak elde edilen bir tür ayakkabı.

Mestin gıcırtılı türü.

Yüzlük keçi derisi terimine bakınız.

Fiyapa terimine bakınız.

1. Kösele
2. Hayvan derisi

1. Ham ya da işlenmiş deri satıcısı.
2. Ayakkabı tamircisi.

Sayada sadece arka çatı dikişi bulunan ve tek parçadan oluşan kadın ayakkabısı.

Sayası çapraz bileğe bağlanan bantlardan oluşan alçak ökçeli sandal türü.

Düz tabanlı, sivri burunlu, önü, arkası ve üstü kapalı konçsuz ayakkabı.

Kesim yaparken saya parçalarının bindirme yerlerini işaretlemek için kullanılan, boyası metalik gri renkte ve silindiğinde kolayca çıkan kalem.

Ayağı rahatsız etmeyecek biçimde, çoğunlukla klasik modellerde orta kaliteli ve makul fiyatlı ayakkabı.

Nalın.

Altı tahta ayakkabı.

Kavaf. terimine bakınız.

Malzemeyi kolay kesmek için burnu kıvrık makas.

Çedik. terimine bakınız.

Ayağa uygun hafif yemeni.

Nalın.

1. Kunduracıların kalıp üzerine koydukları yassı demir parçası.
2. Ayakkabının ayağa uygun olması için kalıbın çeşitli kısımlarına konulan deri parçaları ya da plastik madde.

Bir tür bol ayakkabı.

Çarık ya da ayakkabı yamalığı.

1. Deri. Türkmen.
2. İşlenmemiş.

İşlenmemiş deri.

Tahtadan yontulark yapılmış ve ayağı tutması için köseleden tasması olan, hamamda giyilen ayakkabı.

Ayakkabıya pençe vurmak.

Bir çeşit çizme.

Çamurda giyilen bir çeşit ayakkabı.

1. Tahta astarında batuma dikişine düzen ve dayanıklılık vermek için açılan kanal.
2. Fora dikişlerine düzen ve dayanıklılık vermek için taban esas malzemesine yapılan iz.

Taban astarı ve / veya taban esas malzemesine haramanın açılması. Makineleşmiş işletmelerde bu terim "harama devirme" terimi yerine de kullanılır.

Haramayı açan kişi.

Dikiş kanalının dikiş dikilecek kısmının derinliği.

Harama kanadını dik olarak yukarı kaldıran kişi.

Dikiş kanalının genişliği.

Taban esas malzemesine açılan haramanın yukarı kaldırılan bölümü.

Dikildikten sonra harama kanadına yapıştırıcı sürülerek haramanın kapatılması.

Harama kanadına yapıştırıcı sürerek haramayı kapatan kişi.

Harama açma işçisi.terimine bakınız.

Haramayı derinleştirmek için köselenin kazınması.

Harama. terimine bakınız.

Eski ayakkabı.

!. Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı hükümetinin kurduğu Men-i İhtikar Heyeti’nin ayakkabı ihtiyacının karşılamak için yaptırdığı dayanıklı ayakkabı tipi.

1. Deri, gön.
2. Delinen çarığa konan parça.
3. Derinin ince yeri.

Haşpapi. terimine bakınız.

Özel olarak yapılan bir çeşit çarık.

Molyer tipi kısa konçlu genellikle üç bağlı ve sayası süet, antilop gibi derilerden tabanı kauçuk, alçak ökçeli rahat ayakkabı.

Beykoz Fabrikası’nda askeri hastaneler için yapılan, düz burnu kapalı, tabanı dikişli terlik.

Eski ayakkabı.

İşlenmiş koyun derisi.

Ham deri. terimine bakınız.

Kenarları yüksek, freze yapılmasına gerek olmayan sentetik hazır taban.

Satışa hazır ayakkabı.

1. Frezesiz taban.
2. Ayakkabının tabanına uygun olarak biçimlendirilmiş, ancak kenarları fazla geniş, dolayısıyla freze gerektiren taban esas malzemesi.

Kalıbın tabanına göre kesilmiş, şekil verilmiş ve zenne tiplerine bel çeliği konulmuş taban astarı.

1. Kara batmamak için ayağa giyilen altı şerit şeklinde kesilmiş gönlerle kaplı yuvarlak bir çeşit ayakkabı.
2. Örme terlik.
3. Terlik.
4. Çocuk ayakkabısı, patik.

Hedik. terimine bakınız.

Herkele olarak da söylenir. Ayakkabı çekeceği, kerata.

Hergele, ayakkabı çekeceği.

Eski ayakkabı.

Hedik. terimine bakınız.

Bir çeşit ayakkabı.

Bir çeşit ayakkabı.

Kafanın çelik bıçak üzerine yavaşça inerek kesim yaptığı ve daha çok saya parçalarının kesiminde kullanılan pres.

Eski ayakkabı.

Osmanlı döneminde hizmetkarların giydiği çizme.

Bir çeşit ayakkabı.

İnce deriden çizme.

 Foduma. terimine bakınız.

 Foduma. terimine bakınız.

Tamamı ağaçtan oyma geleneksel Hollanda ayakkabısı.

Çarık ve ayakkabının içine çivisiz ve dikişsiz konan keçe, deri yama.

Ayakkabının arkasındaki sert kısım.

Çabuk yırtılabilecek ince deriden yapılmış ayakkabı için kullanılan deyim.

Çamurda ve karda yürümek ya da çocukların boylarını yükseltmek için ayaklarına takıp gezdikleri çatallı sırık.

Ayakkabıcıların, ayakkabı altını parlatmak için kullandıkları şimşirden yapılmış bir araç.

Mestin arapçası. "İnsanın ayağına giydiği çizmeye ve mest ve edik ve çedik ve tomak makulesi ayakkabıya denir ki üzerine mesh mümkün ola." Hafifliğinden dolayı bir kat ayağa giyilene denir.

Kanca. terimine bakınız.

Çizme ya da potinin arkasına takılan ve bineği dürtüp hızlandırmaya yarayan demir mahmuz.

Saya dikiminde kullanılan ipek iplik.

Ayakkabının kamara bölümünün ayağın iç kısmına rastlayan kenarı.

İç milo başından dış ökçe ucuna kadar yağılan vardola

Koncun alt bacağın iç tarafına gelen kısmıdır.

Ayağın iç taragına gelen milo başı.

Ağaç çivili ayakkabı yapımında kullanılan ağaç çivilerin içten törpülenmesi amacıyla kullanılan uzun saplo raspa.

Mostra. terimine bakınız.

Kunduracı kerpeteni.

Dikiş dikmak için kullanılar araç. Türleri:

1. Domuz kılı
2. Saraç iğnesi
3. Saya dikim makinesi iğnesi
4. Fora makinesi iğnesi
5. Mekval makinesi iğnesi
6. Batuma dikme makinesi iğnesi
7. Kazuma makinesi iğnesi

Eski elbise, ayakkabı.

Eski ayakkabı.

Rivet. terimine bakınız.

Kılları dökülmeden elde edilen deriden yapılan ayakkabı.

Ayakkabı yapımında kösele ve benzeri malzemelerin yapıştırılmasında kullanılan bir tür sıvı yapıştırıcı. Bir çok ayakkabı üreticisi ilacı her tür yapıştırmada kullanmaktadır.

1970’li yıllara kadar kullanılan, ilaç fırçasının kurumaması için konulduğu su dolu kavanoz.

Tenekeden köüçük partiler halinde alınan ilacın kurumadan muhafaza edildiği ve içinde ilaç sürme fırçasının saklandığı kap.

İlacın ayakkabının ilgili bölümüne sürülmesinde kullanılan fırça.

Özellikle bombe malzemesi olarak kullanılan reçine emdirilmiş Amerikaz bezi.

Ayakkabıcılıkta dikiş için delik açmada kullanılan ucu eğri demir.

Bkz. Kalıba tutturma.

Koncunun bir tarafında düğmeler, diğer taradında deriden ilikler olan çizme türü.

Bir tür batuma dikişi.

İmperial ölçü birimi. 1 inç = 2.54 cm

Konç kenarı türü.

Taban yapıştırmada kullanılan ince kıvamda yapıştırıcı.

Yuvarlak burunlu, alçak ökçeli, yandan düğmeli potin.

İngiliz sisteminde bir birim 1/3 inç’tir. Bu sistemde "0" numara "4" inç’tir. Her yarım numara tam numaranın yarısı (1/6) kadar artar. 13 numaradan sonra gelen numaralar tekrar "1den başlar.

Saya dikiminde yapıldıkalrı maddeye göre üç tür iplik kullanılır:

1. İbrişim
2. Sentetik esaslı iplik
3. Pamuk iplik

Sentetik iplik kalınlık açısından aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

1. İnce iplikler
2. Kalın iplikler
3. Kordonet

Ayakkabı temizlenirken saya dikimi sırasında sayada kalan iplik uçlarının ispirto alevinde yakılmasıdır.

Çizme tabanı.

Deri ve kösele dikişinde kullanılan ip.

Yora yora. terimine bakınız.

Yapımı devam etmekte olan ayakkabı.

Osmanlı ayakkabı sanatkarının yaptığı işe göre bölümleri:

• Kırmızı ve kara pabuç ustaları
• Zenne ustaları
• Erkek çizmesi ustaları
• Zenne çizmesi ustaları
• Dikişli kara, postal ustaları
• Dikişli kırmızı pabuç, postal ustaları
• Kopçalı lapçın mest ustaları
• Erkek terliği – mercan terliği ustaları
• Zenne terliği ustaları
• Şipidik pabuç – zenne ustaları
• Dikişli erkek çizme ustaları

Ayakkabıcılıkta sayanın kalıba çekilmesi. İstenirse "monte" ye gönderilebilir.

Kalfanın yardımcısıdır. Saya yapıştırma, taban astarı çakma, ara işi yapma, kalıptan çıkarma işlerini yapan kişi.

Freze işlemi sırasında taban ve ökçeye sürülen mumları temizleyen makine.

Freze işlemlerinden kullanılan mumların genel adı.

Monteden sonra sayanın kısa sürede kalıbın şeklini alması için geçirildiği çevresinde sıcak hava akımı bulunan yürüyen bant.

Rugan ayakkabı.

Ayakkabı.

Fr. Escarpin. İtal. Scarpino. Sayasının arka yüksekliği aşık kemiğinin altında olan zarif ayakkabı.

Herhangi bir sebep dolayısıyla değerini tamam kaybetrmiş ayakkabı veya deri. (İtalyanca. Scarto keimisinden gelmiştir.)

Ham derinin türlü yöntemlerle sepilenerek giyim eşyası yapımında hazır hale getirilmesi için yapılan işlemlerin tümü.

Ayakkabını üretimi sırasında tüketilen, fakat ayakkabının bünyesine girmeyen her tür malzeme. Elektrik enerjisi, makinelerin bakımında kullanılan çeşitli yağlar gibi…

Kalın, orta yükseklikte veya yüksek ökçe.

Ayakkabı yapılacak işlenmiş deri üzerinde bulunan bıçak yarası.

Kunduracıların tezgahta çalışırken dizlerinin üstüne koydukları tahta.

Ana profilden modeli parçalara ayıran el aracı.

İlgili kalıbın profilini çıkarma, burnun üstüne istenilen modeli çizme, parçalama ve takımlamak.

Model takımlama. terimine bakınız.

Model takımlama. terimine bakınız.

 Pantograf. terimine bakınız.

İstampa çıkarma. terimine bakınız.

İstampa çıkartan kişi.

Saya kesim bıçağı.

İstampa aralarındaki kayıp malzeme parçaları.

Deri parlatmaya yarayan bıçağın tahta sapı.

İşlenmiş halde ithalatı yapılmış kösele.

Ayak giyimleri.

Kesilen hayvanın derisinden yapılan Türk çarığı.

Taban esas malzemesi olarak kullanılan çeşitli kalınlıkları bulunan sarımtrak tenkte levha halinde neolit.

Espadril tabanında kullanılan jüt iplikten yapılan dokuma.

Kurutularak benzinin atılması sağlanan fırın.

İpi yurt dışından getirilip burada örülen ve espadril yapımında kunnalına vardola.

Ayakkabı tabanının eskimesini önlemek amacıyla, bu kısma çakılan iri başlı kısa çivi.

Ökçe uçlarının taban kenarlarıyla birlşmesidir. İkiye ayrılır: İç kadino, dış kadino.

Saraç, batuma veya kazuma dikerken işi sıkıştırmak için dize takılan bir kayış.

Ayakkabı yapımında kaliteli ayakkabıda kullanılmayan deriye denir.

Kaliteli olmayan ayakkabılarda kullanılar köseleye denir.

Altı lastik, sayası beyaz ketenden yağılmış spor ayakkabısı.

Eski terlik.

Tabanı dikişli yazlık ayakkabı.

Ökçe çakma işlemi.

Keçeden yapılan, koncu diz kapağına kadar çıkan, geniş burunlu çizme.

Aşağı doğru inelen, yere basan ucu sivri, yüksek kadın ayakkabı ökçesi.

Kürek ve deriye yapışkan bir nesne bulaşmasından olan kıvrıntı.

Kalitesiz ayakkabı.

Ayakkabı tabanında ayak basma çizgisiyle ökçe arası olup, ayakakabı giyildiğinde ayak altı boşuğuna denk gelen kısımdır.

1. İç kamara
2. Dış kamara olmak üzere ikiye ayrılır.

Esas taban malzemesi konulacak duruma gelen ayakkabının ökçe altı ora boşluğundan başlayarak bel boşluğunu da içine alarak en çok milo başına kadar uzanan yere, sertleştirmek amacıyla konulan kösele, ahşap, metal veya sentetik mazlemedir.

İşi kolaylaştırmak için piyantanın kamara kısmına iz yapan el aracı.

Sayanın monteisinin kolay olması için belli bir şekik vermek için kullanılan makina.

1. Bağcık yerlerinde saya malzemesinin yırtılmasını önlemek ve sayaya estetik bir görünüm kazandırmak için deliklere takılan metal ya da plastik. malzeme.
2. Sayaya estetik bir görünüm vermek amacıyla modeline göte çeşitli yerlere çakılan aksesuar.

Saya esas malzemesi dokuma olan ayakkabı.

Topuk arkasındaki en alçak nokta ile ayağın bacağa birleştiği noktayı saran uzaklık.

At derisi, at gönü, ham deri. Anadolu ağzında söylenişi; gön.

Sayanın boğaz kısmındaki astar.

Saya yapımında ayakkabı bağlarının takılması için kullanılan metal parça.

Ayakkabılarda ayna kısmını üstten tutturmak için kullanılan bantlar.

Bel kısmı normalden daha yüksek ayaklar için yapılmış ortopedik ayakkabı.

Sayaya süs dikişi yapmakta kullanılan kalın iplik.

Büyük baş hayavanın ham derilerinin orta ve ağır boyda olanlarından, bitkisel tanenler ve diğer organik debbağlayıcıların tek başına veya bir arada kullanılmasıyla sepilenerek elde edile sert, sıkı tutumlu tabii renkte silindirden geçmiş ayakkabı tabanı yapımında kullanılan mamul deri.

Kösele çeşitleri. terimine bakınız.

1. Elde edildikleri hayvan cinslerine göre.

• Sığır köselesi
• Manda köselesi (Malak)
• At köselesi
• Deve köselesi

2. Kullanım yerine göre

• Rakaptalık kösele (Fort ve bombe olarak)
• Vardolalık kösele
• Falçalık kösele
• Taban astalık közele
• Tabab esas malzemesi kösele

3. Kalitesine göre

• Birinci kalite
• İkinci kalite
• Üçüncü kalite
• Iskarta

4. Üretildiğe yere göre

• Fransız közelesi
• İthal kösele
• Yerli kösele(Denizli köselesi)

5. Bölümlerine göre

• Kropon kösele
• Kanat kösele
• Boyun kösele
• Kafa kösele
• Etek kösele

Nalın, takunya.

Silik ya da küt burunlu sayasının ayna ve konç kısımları süs dikişli, piyantası dikişli, tabanı kösele ve düz içe kaçık ökçeli çizme.

Önü düz, arkası aşağıya doğru içe kaçık kovboy çizmelerinde kullanılan ökçe türü.

Kılları temizlenmiş deri. 11. yüzyıl ve öncesinde deriler başka bir işleme tabi tutulmadan ayak giysisi yapımında kullanılıyor olabilir.

Yeni yapılan ayakkabıların ökçe etrafını ve tabanı parlatmak için ısıtılarkı, mum sürülerek kullanılan el aracı.

Dokusunda çoğunlukla gümüş ve altın renginde tel bulunan kumaş veya metal parlaklığı verilmiş. deri.

Güçlendirmek amacıyla bir katı astar olmak üzere iki kat üretilen sentetik ya da tekstil malzeme arasında plastik levha konulması işlemi.

1. Mestin uzun konçlusudur. Ağzı kısa bir çizme gibi baldıra kadar çıkar ve bir kolonla baldır üstünden bağlanır.
2. Lastik ayakkabı.

Sivri burunlu, düz tabanlı, bilekten itibaren kürk çeşitleri bulunan çizme.

Tabanı oluşturacak lastiğin kalıba dökülmeden önceki sıvı hali.

Yüzlük derilerin cilt esnekliğini ölçen alet.

Terlik dikişi.

Ayakkabıların dikiş yerlerini ütülemekte kullanılan araç.

İşlenmiş yılan derisi.

Aynası ve arka parçası saraç dikişli, yüzünde bir bant bulunan, alçak ökçeli yumuşak ayakkabı modeli.

Koncu kısa ayakkabı.

Burun kısmı oldukça geniş kalıp tipi.

42 numara yemeni kalıbı

Pine ökçe. terimine bakınız.

Sahtiyan.

Ayakkabıcıların gönleri parlatmak için kullandıkları yuvarlak değnek.

Piyanta duvarını düzeltmek ve parlatmak için ısıtılarak cila ya da muma sürülerek kullanılan el aleti. Üç türlüdür:

1. Düz
2. Tırnaklı
3. Oluklu (Ortası tırnaklı)

Çeşitli kalınlıkları vardır: 7-8 makinata vardolalı, 11-12 makinata fiyapalı işlerde kullanılır.

Aynalı ökçelerin kenarlarına ve kamaraya ısıtılarak geçilen filo benzeri metal el aracı.

Ayağın terlememesi için ayakkabıların içine konan mantar.

Tabanın düzgün olmasının sağlamak için taban yapıştırmaya hazırlık aşamasında, işin tabanındaki boşlukları doldurmakta kullanılan dolgu maddesi.

1. Burnu kıvrık, arkası basılarak giyilen ayakkabı, yemeni.
2. Ökçeli terlik.

1. Ana progil üzerinde çizilen, maskaret ile yüzü ayıran çizgi.
2. Yalancı maskaret dikişinin dikileceği yeri gösteren kesim sırasında, yüz parçasına çizilen çizgi.

Maskaret parçasını yüze tutturan dikiş ya da dikişl

Mastella tenekesindeki su.

Masat.

Tanzimat ve sonrası dönemde kullanılan, mest ve çedik üzerine giyilen iskarpin türü kabaralı ayakkabı.

Meşin gamba astarının gereken kenarlarının inceltilmesi.

Tranvers arkın çöküklüğü sonucu oluşan ayak bozukluğunun adı.

26 ve 27 numara yemeni kalıbı.

Köylü kadınların giydiği, üzeri işlemeli ayakkabı.

Kunduracıların yere dökülen çivileri toplamakta kullandıkları mıknatıs.

Ayakta parmak kemikleri ile tarak kemiklerinin birleştiği çizginin her iki kenarı. Kalıpta kalıp tabanının en geniş olduğu kısmın her iki kenarı. İç ve dış milo olmak üzere ikiye ayrılır.

İç milo ya da dış milo.

Falçaları birbirine çivileyerek birleştirmede kullanılan uzun ağızlı çekiç.

1. Kuzey Amerika Kızılderililerinin giydiği, tabanı da deriden ayakkabı. Bugün ROK olarak adlandırdığımız ayakkabı tipini ifade etmek için kullanılmaktadır.
2. Yurdumuzda bağsız iskarpin tip ayakkabı anlamında da kullanılır.

Gambası yüzün üstüne dikilen ayakkabı modeli.

Monte işlemi sırasında sayanın kalıba tuttutulmasını sağlayan çivi. 5.22 ve 6.22’lik olmak üzere iki ayrı kalınlıktadır. Monte işlemi makinede yağılıyorsa kullanılan çivi kısa ve bakırdandır.

1. Ayakkabı kalıbından çıkarıldıktan sonra taban astarı üzerine yapıştırılan ve yüzü ayakkabının içine gelen tam veya yarı boyda ve uygun özellikde doğal, tekstil veya sentetik malzeme.
2. Ayağın üşümesini önlemek için keçeden, terlemeyi önlemek için mantardan yapılmış iç taban.

16. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı saray ayakkabı yapımında kullanılan bir süsleme tekniği. İki ayrı renkteki derilere motif çizilir ve kesilir. Zemini olurşturacak deri üzerindeki boşluklara diğer deri parçaları yerleştirilir. Kenarları ince ince dikilir. Bu dikişler gümüş iplikle gizlenir.

Kışlık ayakkabıların sayalarında kullanılan kemik, sarı beyaz ve gri renklerde uzun tüylü sentetik astarlık malzeme.

Deri veya sahtiyan parçası.

1. Ayakkabı kabarası
2. Köşeli çivi.

18. yüzyılda kullanılan, sayasının arkası açık, yüzü kapalı, yüksek ökçeli, sivri burunlu ayakkabı modeli.

Köseleye sertleştirmek için diz demiri üzerinde dövmekte kullanılan metal tokmak.

Osmanlı ayakkabıcı esnafının ve sanatkarının hayır işleri için ayırdığı parayı saklayan görevli.

Küçük nal anlamında nalçe olarak kullanılan, halk ağzında nalça olmuştur. Çabuk aşınmaması için ökçe lastiğinin üstüne milo başlarına, buruna çakılan demir parçası.

Nalın tabanı yapımında kullanılan metal bir araç.

Hamam natırlarının giydiği nalın.

Çarık dikmekte kullanılan, ince sırım şeklinde kesilmiş deri.

Derideki yara izi.

Çocuk ayakkabısı.

Ayakkabının arkasını yükselterek esas tabanın yere daha iyi basmasını sağlamak için tabanın arka kenarına konulan çeşitli malzemeden yapılmış parça.

Üretildiği malzemeye göre ökçe çeşitleri:

1. Tahta ökçe.
2. Kontrplak ökçe
3. Plastik ökçe
4. Çelik ökçe
5. MDF ökçe
6. Falça (kösele) ökçe
7. Salpa ökçe
8. Süngerli lastikten ökçe
9. Neolit ökçe
10. Kauçuk ökçe
11. Mantar ökçe
12. Yapay mantar ökçe

Sargılı olup olmamasına göre ökçe çeşitleri.

1. Sargısız ökçe
2. Sargılı ökçe
   • a. Kösele sargılı ökçe
   • b. Deri sargılı ökçe. C.
   • Mantar sargılı ökçe

Ökçe yükseklikleri ayakkabı modasına bağlı olarak değişmektedir. Merdane ayakkabı ökçelerinin yüksekliği mm. cinsinden, zenne ayakkabı ökçelerinin yükdekliği is punt cinsinden ifade edilir. Ökçe modelleri de modaya bağlı olarak değişmektedir.

Ökçenin üstüne konulguüu bel ile tabanın arka bölümünü ökçenin kolay oturabileceği hale getiren makine.

Ökçenin konulacağı tabanın arka bölümünü ökçenin kolay oturabileceği hale getiren makine.

Pataki çivisi. terimine bakınız.

1. Ayakkabı çekeceği.
2. Ökçeyi taban astarına sağlam tutturmak için taban astarının üstüne konularak birlikte çakılan, ökçe üstü biriminde biçiminde ince metal parçası.

Ayakkabıcıların kullandığı en büyük ayakkabı kalıbı.

Pabuç altı tabanı, mestin alt yanı.

Çarığın deinen yerini onarmak için konulan deri parçası.

1. Kesilip dililmeye hazır yemeni.
2. Eskiyen yemeni, ayakkabı altına vurulan pençe.
3. Mest ve yemeni yüzünü ksöeleye tutturmak için yapılan iri dikiş.
4. Çarığın içine konan bez veyte deri parçası.
5. Çarık ipi.

Güney Slav halkının giydiği topuksuz, çarık benzeri bir ayakkabı.

İnek derisinden yapılmış ayakkabı sayası.

Kalıbın arka ortasından çizilecek bir çizginin kalıbın tabanıyla buluştuğu nokta.

Çizme yapımında kullanılan Türkmen keçesi.

Milo başlarının birleşmesiyle meydana gelen çizginin iç milo başında oluşturduğu 70 derecelik açı.

İstampayı, modele ve ayakkabı numaralarına göre çoğaltan alet.

Çocuk dilinde pabuç.

Tabana yapıştırılmış ökçeyi sağlamlaştırmak için çakılan çivi türü.

Yarma derilerden kösele şeklinde işlenerek elde edilen malzemedir.

1. İki ya da daha fazla taban malzemesini birbirine bağlamak için çakılan çivinin ezilmek suretiyle baş durumuna getilen ucu.
2. Rivet. terimine bakınız.

Perçin yapma işlem.

Çarık için kesinlen gönün yanları, kıyılarından kalan parçalar

Kalfanın işini iyice öğrenip kendi dükkanını açacağı zaman yağılan törende, ustasında. yeterlilik izni aldığını göstermek için belen peştemal bağlanması.

Pilden enerji alan ışık ya da ısıtıcılı ayakkabı.

Ayakkabı zeminindeki pürüzleri gidermek için kullanılan zımpara.

Çarık ve yemeni tabanı

Uca doğru incelen ökçe.

Eski ayakkabıları tamir eden kimse.

Halk arasında her mesleğin bir öncüsü(pir) vardı; debbağların piri, yani ayakkabıcıların Ahi Evreni mestçilerin piri Ebu Hureyre, dikici, çizmeci ve ayakakbıların piri Yemen-i Ekber(Ekber-i Yemen)dir. Kurala göre kepenk açma duasında pirlerin adı zikredilrdi.

Ucunda ponpon olan olan tekstil ayakkabı.

Döğüştürme. terimine bakınız

Eskiyen ayakkabının altına konulan pençe.

Yemeni ayakkabının ortasında kulağa benzer bir parça.

Kalfanın işyeri değiştirirken yeni işyerinden eski iş yerine ödenmek üzere aldığı transfer parası.

Ayakkabının gerek yapımı, gerek kullanımı sırasında zorlamayla karşılaşılacak olan kısımlarında; mesela arka çatı dikişinin üst ve allt uçarı, dilin yüz ve gambayla birleştiği kenarın, gambaların yüz ile birleştiği uçlarına sağlamlaştırmak amacıyla buralara dikişlerin bir kaç kat atılması işlemidir.

Çocuk ayakkabısı. Patik

Çocuk ayakkabısı. Patik.

1. Bağcıklı asker botu.
2. Eskimiş ayakkabı.
3. Bir tür ökçesiz ayakakbı.

1. Bot.
2. Kadınların giydiği mese benzer ince ayakkabı. Sokağa çıkarken üzerine yuvalı kundura giyilirdi.

Ayakkabının tabanının pres makinasında sıkıştırılarak yapıştırılması.

Ayakkabının kalıptan kolay çıkması için kalıbın arka ve yan tarafına pudra sürülmesi işlemi.

1. Küçük ayakkabı çivisi.
2. Balık gözü. terimine bakınız.

15. yüzyılada başlarında kullanılan ayakkabı türü. Düz tabnlı, sivri burunlu, konçları bilek üstüne uzanan kapalı ayakkabı.

1. Zenne ayakkabıların ökçe yüksekliği için kullanılar ölçü birimi. Erkek ayakkabı ökçe yüksekliğini belirtmek için kullanılmaz.
2. Fransız ölçü sistemi birimidir ve bir punt 2/3 cm. dir.

Sayanın taban astarına yapıştırıldıktan sonra uçlarının iyice yapışması için bir makinede traşlama suretiyle pürüzlendirilmesi. Böylece yapıştırma sıvısı pürüzlü yüzeylere sızarak kuvvetli yapıştırma sağlanır.

Çarığın içine konulan bez.

Taban yapımında kullanılan yardımcı malzemelerin tümü.

Köseleyi törpüleyerek düzeltmeye yarayan alet. Fora ve filo raspası olmak üzere iki türlüdür.

Van’a özel yöresel motiflerle işlenen, keçi kılından yapılan bir ayakkabı türü.

Sayayı sağlamlaştırmak ya da estetik bir görünüm kazandırmak için kullanılan iki parçadan oluşan perçin.

Saya dikiş maekinesinde iğnenin yanında bulunan düz dikiş geçmek ve malzemenin kaymasını önlemekle görevli küçük yuvarlak.

Sığır, dana, at , deve, keçi, oğlak ve koyun derilerinin doğal ve sentetik her türlü debbağlayıcı maddelerle ve türlü usullerle sepilenmesinden sonra türlü renklerde sırçadan boyanmış ve ayrıca yağlı veya sentetik laklarla finisaj yağılmış çok parlak görünüşlü yumuşak tutumlu deri.

Yemeni benzeri ayakkabı.

Bir ayakkabı uzunluğu adı.

II. Dünya Savaşı yıllarında AMerika Birleşik Devletleri’nin Türk ordusuna gönderdiği bir tür postal. Tabanı kalın sentetik malzemeden, sayası kalın deriden, çapraz bağcıklı, kaba bot.

İstampa. terimine bakınız.

18. Yüzyılda kullanılan tamamı tahtadan çarık tipi köçeli ayakkabı.

Keçi derilerinin, bitkisel tanenler kullanılarak türlü usullerle sepilenmesinden elde edilen doğal renkli veya boyanmış, yumuşak, işlenmiş derilerdi. Birinci, ikinci, üçüncü ve ıskarta olmak üzere dört kaliteye ayrılır.

Fiyapa. terimine bakınız.

Mest.

Ayakkabı boyası elde edilen bir çeşit ot.

Çizme ya da postal yapımında kullanılan kalıp.

Kısa çizme, konçlu ayakkabı, mest.

Kemik kısmından ayakkabıya eklenen parça.

İçine şap sürülmüş çarık.

1. Sayaya kalın dikişler diken işçi.
2. Sayaya dikilen kalın dikişler

Saraçlanmış, boğazlı, yandan kancalı mest.

Kadınların ayakkabılarının üzerine giydikleri ve koruma görevi gören uzun konçlu koruyucu.

1. Ayakkabı yüzündeki dikişler.
2. Ayakkabıların maskaret (burun), yüz ve gambayı (arka yan parçaları) oluşturan astarsız veya astarlanarak dikilmiş olan kalıba çekilebilecek yüzlük parçaların tümüdür. Ayakkabının üst kısmıdır.

Sayanın bölümleri:

1. Görünen (dış) parçalar
2. Görünmeyen (iç) parçalar a. Astar parçaları b. Görünen parçalar ile astar parçaları arasındaki malzemeler.

Saya parçalarını traşlama işinde kullanılan falçatadan daha dar bıçak.

Eski ayakkabı anlamında kullanılar sözcük.

Eski kadın akakkabılarına denirdi.

Deri, post v.b. malzemeleri kullanabilecek hale getirmek için uygulanan işlemlerin tümü, tabaklık.

1. Mostraya marka belirtmek amacıyla takılan kumaş etiket.
2. Vardola.
3. Ektrafor. terimine bakınız.

Yemeni gibi ayakkabıların, dikildikten sonra içini dışına çevirmekte kullanılan ağaç aygıt.

Bir tür terlik. Anadolu ağızlarında: Şıpşıp, şibidik, şipidik, şiplek, şippidi, şipşik, şipşip, şipşibi olarak geçmektedir. Yürürken "şip şip" diye ses çıkarmasından dolayı böyle adlıandırılmış olması gerektir.

17. yüzyılda kullanılmış bir Şirvan ayakkabısı. .

Mest ve ayakkabı gibi şeylerde iki dikiş arasına konulan sahtiyan.

Şipidik. terimine bakınız.

1. Keten ayakkabı.
2. Hafif terlik cinsi. (Şibidik). Giyim.
3. Düğünlerde giyilen içi dışı sırma işlemeli kadın terliği. Gelinler için oanının yüzüne ve gergana konan inci, yakut, zümrüt, pırlanta gibi kıymetli mücevherler konurdu.

Çarık tabanına konulan keçe.

Taban malzemesini yapıştırmak için iç tarafa ve taban malzemesine sürülen yapıştırıcının ışık ısısı yoluyla aftifleştirimesi işlemi.

Derinin yüzülürken dikkatsizlikle aldığı bıçak yarası.

Ham derinin işlendiği yer. (Farsçası: Debbağ-hâne)

II. Mahmud’un Beykoz Ayakkabı Fabrikasına verdiği ad.

Sepileme terimine bakınız.

Ayakkabının burnundan başlayarak ökçe arka ucuna kadar uzanan alst kısmı olup, üç bölüme ayrılır:

1. Esas taban
2. Bel
3. Ökçe altı

Monteden önce kalıbın tabanına çakılan doğal ya da yapay malzeme.

Hazırlanmış taban astarınının kalıba tutturulması.

Kalıbın tabanına taban astarını tutturan kişi.

Taban astarını kalıba zımbalayan ve kenardaki fazlalıkları zımparalayn makineyi çalıştıran kişi.

Taban astarının kalıba çakıldıktan sonra kenarlarındaki fazlalıklarının kalıba göre kesilerek düzeltilmesi.

Taban astarı çakma. terimime bakınız.

Taban astarı malzemesini kesme, numaralama, bez yapıştırma gibi işlemlerden geçirerek kalıba çivilenecek duruma getiren işçi.

Taban astarı fazlası kesme. terimine bakınız.

1. Rakaptalık kösele.
2. Salpa.
3. Selüloz esaslı taban astarı malzemeleri.
4. Mensucat esaslı taban astarı malzemeleri.

Kalıptan çıkan ayakkabı içinin temiz görünmesi için taban astarının kalıba çakılmadan önce pence bölümüne bez yapıştırak işçi.

Taban astarı yapımında kullanılan rakaptalık kösele.

Hazırlanan ayakkabı ile terliği kalıplarına geçirmeye yarayan bir ayakkabı aracı.

Tabana makinede dikiş diken kişi.

Taban köselesi konulabilecek duruma gelmiş ayakkabıda taban düzlüğünü sağlamak için deri parçası, suni kösele veya mantar macunu v.b. malzemenin tabana konulmasıyla oluşan bölüm.

Havuzlu hazır tabanın yarı üretilmiş haldeki ayakkabıya yapıştırılması.

Üste atmak. terimine bakınız.

Kösele yüzeyinin açık renk olması için freze işlemleri sırasında pimseye tutmadan önce köselenin ısıtılarak kurutulması işlemi.

Pimse işlemi.

Tabanı dikişli ayakkabı. (fortlui batumalı, kazumalı gibi.)

Yapıştırma ayakkabı

Atom ayakkabı

Rok ayakkabı

Sandalye ayakkabı

Sandalet ayakkabı

Tabanı enjekte ayakkabı

Sandal ayakkabı

Vulkanize ayakkabı

1. Makineleşmiş işletmelerde kalfanın görevini üstlenen kişiler.
2. Kalfa.

1. Tabanı dikişli ayakkabı. (fortlui batumalı, kazumalı gibi.)
2. Yapıştırma ayakkabı
3. Atom ayakkabı
4. Rok ayakkabı
5. Sandalye ayakkabı
6. Sandalet ayakkabı
7. Tabanı enjekte ayakkabı
8. Sandal ayakkabı
9. Vulkanize ayakkabı

Bitmiş sayanın ayakkabı durumuna getirildiği bölümlerin genel adı.

Taban ve fiyapa malzemelerini preste kesen kişi.

Üste atmak. terimine bakınız.

Taban malzemesine yarı üretilmiş haldeki ayakkabının altını yapıştıran makineyi çalıştıran kişi.

Taban malzemesini monte edilmiş sayanın altına yapıştıran kişi.

Yarı üretilmiş ayakkabının tabanına ve taban malzemesine pürüzlendirdikten sorna yağıştırıcı süren kişi.

Monte işleminden sonra taban esas malzemesinin iyi yağışmasını sağlamak için saya alt uçlarının inceltilmesi.

Enjeksiyon makinesinde metal kalıplara geçirilen sayanın altına bir veya çok renkli PVC veya başka bir malzeme, direkt olarak enjekte edilerek oluşturulan ayakkabı.

Taban arkası milolara kadar perçin ya da başka amaçlarla kullanılmak üzere metal kaplı kalıp.

Günümüzde kullanılmayan ancak eskiden vardola ve / veya köseleye çakılan ağaç çivi.

Taban köselesi tahta çivilerle tuttutulmuş ayakkabı. tahta çivili ayakkabı yapıldığı dönemde batuma ve kazuma dikişli el işi ayakkabılar da yapılıyordu. Tahta çivili ayakkabılar orta ve düşük kaliteli olarak bilinir.

Kavak ve benzeri yumuşak ağaçlardan yapılmış ökçe.

1. Takunya
2. 18. yüzyılda kullanılan, tamamı tahtadan çarık tipi ökçeli ayakkabı

Evin içinde giyilen takunya türü terlik.

Alçak ökçeli, burnu sivri ve yukarı kalkık, arkası topuğun yarısını örtecek yükseklikte tahta ayakkabı.

Temizlemedn önce çeşitli el aletleri ile ayakkabının altına, piyantasına ve ökçe çevresine süs yapma işlemi.

Takunya. terimine bakınız.

Kar takunyası.

Terlik. terimine bakınız.

Alta doğru indikçe incelen, önü düze yakın, arkası içe kaçık yüksek ökçe tipi.

Tabanı ağaç, mantar ya da pilastik tasmalı ve dolgun tabanlı evde ve sokakta giyilen bir tür ayakkabı.

Ayakkabı çekici.

Takunya yapan veya satan kişi.

Sayanın yapımı ve kullanımı sırasında dayanıklılığını sağlayan dokunmuş veya gilm malzemeden şerit ya da alan halinde ürünlerdir. Ağız takviye bantları, arka dikiş takviye bantları, genel takviye bantları gibi.

Tabanın tüm çevresine yapılan fora dikişi.

Ayakkabı ya da kalıp tabanı.

Hafif ve yumuşak bir çeşit ayakkabı, mest.

Danalya. terimine bakınız.

Kadın ayakkabası.

Tanga. terimine bakınız.

Ön kısmı ayakkabının tabanına birleşen ve milo başlarına kadar uzanan ökçe tipi.

Ayakkabının ayağı vurması.

Kalp ayakkabı. terimine bakınız.

Takunya. terimine bakınız.

Ayağın yere bastığı en geniş bölümde ayak tabanı, yanları ve üstünün uzunluğunun toplamı.

1. Ayağın yere değdiği en geniş yerdeki eni.
2. Kalıp eninin en geniş olduğu kısım.

Normal ayakkabılara nisbetle enleri fazla geniş olan ayakkabı.

Alt tarafı bez, üstü parlak, beyaz, sarı ya da pembe renkte küçük küçük metal parçalarla bezenmiş sentetik saya malzemesi. Fantazi zenne için kullanılır.

Tekleri birbirine uymayan, benzemeyen, tek kalan (ayakkabı, eldiven, öküz v.b çiftler için)

Sultan I. Abdülhamid için yapılmış, kıyafet değiştirerek halk arasında bulunduğu zamanlarda giydiği çizme.

Sultan 1. Abdülhamid için yapılmış, kıyafet değiştirerek halk arasında bulunduğu zamanlarda giydiği pabuç.

Terlik sayası kesiminde kullanılan kesici alet.

Sayaya hiç iplik kesmeden yapılan süs dikişi.

Saya parçalarını birleştiren tek sıradan ibaret dikiş.

Taykeş. terimine bakınız.

Özelliği olan ileri yapanların kullandıkları işin özelliğine göre yağılmış ayakkabılar. Yüksek gerilim hatlarında çalışan işçilerin, dalgıçların giydiği ayakkabılar.

Keten ayakkabı. terimine bakınız.

Monte Çivisi. terimine bakınız

Ayakkabıda fort, bombe ya da formela malzemesi olarak kullanılan ince, gözenekli dokuma.

Kalıptan çıkarılan ayakkabının cilalanması, ütü yapılması, mostra yapıştırılması, bağ talıklması parlatılması ufak tefek yapım hatalarının rötuş yapılması gibi ayakkabının satışa hazır hale getirilmesi işlemlerinin tümü.

Ütü kaşığı. terimine bakınız.

Temizleme işlemlerinin son kalite kontrolünün, çfitlemenin ve çift halindeki ayakkabıların kutulara yerleştirilme işlemerinin yapıldığı bölüm.

Temizleme işlemini yapan kişi.

Tenis oynarken giyilen, genelde beyaz, kauçuk tabanlı ayakkabı.

Genellikle ev içinde giyilen hafif ve türlü biçimlerde ayakkabı. Tarihte Hıristiyan kadınlar sokağa çıkarken ayaklarına Ermeniler kırmızı, Rumlar siyah, Museviler mavi terlik giyerlerdi.

Terlik yapan veya satan kişi.

Terlik yapma ya da satma işi.

Termo plastikten yapılmış fort ve bombe.

Termo plastikten üretilmiş hazır taban. Yapıştırıcı sütüldükten sonra ısıtılarak tabana yapıştırılır.

Termo plastik taban. terimine bakınız.

Çarık ve benzerlerinin yapımında elle yapılan bir tür dikiş.

Dikilen ayakkabıyı çevirmeye yarayan ağaçtan yapılmış büyük araç.

Yeni ayakkabının dikiş yerlerinin üstünden bir kez daha dikmek.

Terlik. terimine bakınız.

Sayası bağlı ya da bağsız, ağız kenarları geniş kıyılık üzerinde kapsül ve deri şeritlerle süslü, bağsız tiplerinin ayanlarında püskül bulunan, yağlı deriden yapılan rock tipi, tabanı sentetik malzemeli yumuşak ayakkabı.

Kırnap biçiminde kesilmiş deri.

Postal, çizme.

Çarık kıyılarına sırım geçirmek için delik açmak.

Çedik, mest gibi şeylerin ucuna süsleme amacıyla takılan pullar.

Deri dikmeye yarayan iğneye delik açan bir araç.

 Takunya. terimine bakınız.

Tıkıs. terimine bakınız.

Çocuk ayakkabısı.

Takunya. terimine bakınız.

Takunyacı. terimine bakınız.

Ayakkabı altına konarak köselenin kolay yapışması için pürüzlü duruma sokmakta kullanılan, metal dişleri olan fırça.

Zımbacı. terimine bakınız.

Saya parçalarının kenarlarını süslemek amacıyla zikzak kesen makas.

Sayanın belli yerlerinde kullanılan metal aksesuar,. Tokalar genellikle sarı, beyaz, siyah ve kahverengi renklerde olmaktadır. Bir toka iki bölümden meydana gelir:

1. Aksesuar olarak kullanılan bölüm.
2. Tokanın sayaya tutturulmasını sağlayan bölüm.

Bir tür tokanın, kitlenmesine yarayan ince uzun tokalı metal parça.

Ayakkabıda modele göre istenen yere tabanın tutturulması.

Tabaklanmış deri artıklarının ısıtılıp topak yapıldıktan sonra yakılmak için kurutulmuş durumu.

Sayasında toka bulunan ayakkabı.

Köseleyi sertleştirmek için diz demiri üzerinde döven el aleti, büyük çekiç.

Hayvan derisi.

Tokyo. terimine bakınız.

Sayası çapraz biçimde tutturulmuş iki banttan ibaret, tamamı süngerli sentetik maddeden yapılmış ayak giyeceği.

İnsan ayağının arka tarafı.

Kısa topuk ölçüsü. terimine bakınız.

Ayakkabıların ökçe kısmına çakılan küçük demir.

Üstüne pabuç veya yemeni giyilen bir kadın mesti.

Üstüne pabuç veya yemeni giyilen bir kadın mesti. (Burada "topuk" kelimesi "ökçe" anlamında kullanılmıştır.

İskarpin tipi ayakkabı ağzının, aşık kemiğini vurmaması için, topuk altına gelecek biçimde yerleştirilen karton, keçe gibi malzeme.

Çorum köylerinde kadınların giydiği ökçesi süslü ayakkabı.

Kar ve çamurda giyilen boğazlı bir çeşit ayakkabı, şoson.

Çok ince ilmeklereden oluşan kazuma.

Tanzimattan sonra fotin üzerine giyilen tozluklar biri topuk, diğeri ayağın üstünü örten, parçaları dışa gelen yandan 4-5 düğme ile iliklenen, en yumuşak deriden özellikler produsüetten yağılan bacak koruyucusu.

Alçak ökçeli, yuvarlak burunlu, kapalı kundura üzerine yandan düğmeli, uzun konçlu tozluklu ayakkabı türü.

Ayakkabının konulduğu tahta raf.

Trampolin yaparken giyilen ayakkabı çeşidi.

Ayak tark kemiklerinin hemen arkasından geçen enine arktır. Bu arkın çöküklüğünde metararsal düşüklüğü ortaya çıkar.

1. Monte payı traşı
2. Çatı traşı (binme traşı)
3. Kıvırma traşı
4. Arka çatma traşı
5. Tulum traşı
6. Yakma traşı

 Saya traş bıçağı. erimine bakınnız.

Traş yapımında kullanılan makine.

Üstünde sayacıların saya parçalarını traşladıkları mermer parçası.

Arka çatı dikişini sağlamlaştırmak maksadıyla kullanılan bez şerit.

Tulum kıyılık dönülecek ağız çevresini ve kıyılığa yapılan traş.

Tabanı bir kaç kat deri. Üstü tek kat deri ayakkabı.

Basılarak giyilen ayakkabı.

Kara sahtiyandan yapılmış filar.

Sepilenerek boyanmış, cilalanmış deri.

Çizme. terimine bakınız.

Ayakkabılık meşin.

Ayakkabı yapımı sırasında bir işin bir bandı dılaşıp tamamlaması.

İşlenmiş on tane derinin iplikle bağanmış hali.

Düz tabanlı, sivri ve kıvrık burunlu, konçları yukarı doğru genişleyen ön tarafta hafifçe sivrilerek son bulan bilek kısmı bantla çevrelenmiş çizme.

Türkmenlerin kışın ve ata binerken giydikleri yüksek ökçeli, boğazı diz kapağına kadar uzanan bir franktan büyük olmayan demirle ökçesi sağlamlaştırılmış deri çizme.

3 kat iplik kullanılarak yapılan espadril sayası ile tabanını birbirine bağlayan dikiş.

Uzun örsten daha küçük boyda, ayaklarına göre üç ayrı yönlü, üç ucu da değişik büyüklükte, yere konduğunda iki ayak üzerinde duran, dizle üzerine konulan ve yukarıda kalan ayağı kullanılan, eski modelleri dövme demirden, yeni modelleri dökümden olan örs.

Çivili ayakkabı yapımında çivilerin üçerli gruplar düzeninde çakılması işlemi.

Tabanda ökçe uçları ve buruna yuvarlak iz yağmak için ısıtılarak kullanılan metal el aleti.

Çarık bağı.

Osmanlı biginlerinin giydiği koyu mavi renkteki ayakkabı.

45 ve 46 numara yemeni kalıbı.

1. Bir ayakkabı çeşidi, yemeni, çapula.
2. Bir ayakkabı kalıbı.
3. Özgerlinin bir numara küçüğü.

T.K.S.M. Ktb. Revan 1935 ve 1936 sayı ile kayıtlı, II. Bayezid’in emri ile H.907/M.1501’de hazırlanan narh defterinde rastlanan ayakkabı boyu adı.

Sayanın dışını oluşturan deri.

Temizlem işlemi sırasında sayadaki kırışıklıkları gidermek için ısıtılarak sayaya sürülen ince ve uzun, kaşığa benzer madeni araç. Isıtma işi, ispirto ocağı ya da elektrikle sağlanır.

Küçük ölçekli imalathaneyi kurup işleten kimsedir. Kesim temizleme gibi üretimde çalışır.

1. 
   Monte bittikten sonra ayakkabının taban malzemesinin yapıştırılması.
2. Saya dikiminden hazırlanan gambalarla yüzün birleştirilmesi.

Ayağın rahatça girip çıkmasını sağlamak için üst ya da yan bölümü lastikli malzemeden yağılmış malasen tipi ayakkabı.

1960’a kadar kullanılan, yüz parçası kalıbın üst kısmına monte çivileriyle tutturulduktan sonra ayna parçasıyla birlikte saraca gönderilern ve saracın aynayı yüzdeki monta çivilerini sökerek diktiği rok ayakkabıların yapım yöntemi.

ELektrikli ütü kaşığı.

44 numara yemeni kalıbı.

Taraklarının inceliğine karşı boyları göze batacak kadar uzun olan ayakkabı.

Ayak basma çizgisi ile başparmağın uç noktası arasında kalan bölümü normale göre uzun olan ayakkabı.

Sivri ucu büyük bir kütüğe çakılı, öres bölümü, üç ayaklı örsün en büyüğü ölçüsünde, yüksekliği oturan kimsenin dizleri düzeyini aşan örs türüç

Taban üretimi sırasında kullanılan uzun saplı bir tür pens.

Ayak yere basar durumdayken topuk arkasındaki en alçak nokta ile ayak üstündeki en yüksek noktayı saran uzaklık.

Orta ve hafif ağırlıkta ham sığır derilerden bitkisel usulle kanat halinde sepilelenen fazlaca yağnalıp sırça tarafı perdahlanıp tabii renkte sırçadan siyah ve kahverengi boyanmış yumuşak deri. Üç renkte olur:

• Tabii renkli vaketa (sarı)
• Siyah renkli vaketa
• Kahverengi renkli vaketa
• Postal ve ağaç çivili, kabaralı çapula yapımında kullanılmaktaydı.

Vaketa. terimine bakınız.

Vardolanın monte edilmiş sayanın taban kenarlarına yapıştırılması işlemi.

Vardola yapımında kullanılan ince kösele.

34 ve 35 numara yemeni kalıbı.

15. yüzyılda kullanılan ökçesiz, konçları diz üstüne kadar uzanan ve yanlarından bağcıklarla bağlanan çizme.

Ağır, orta ve hafif sığır derileriyle dana ve at derilerinin krom tuzları ile sepilenmesinden elde edilen sırça tarafından finisaj görmüş türlü renklerde ve yumuşak tutumlu deri. Birinci, ikinci, üçüncü ve ıskarta olmak üzere dört standart kaliteye ayrılır.

Yapay deri.

Sayası vinileksten yapılan ayakkabı.

Ayakkabı bağlarını bir tür düz bağlama şekli.

Tabanı, ısı ve basınç altında tabii ya da suni kauçuktan oluşan ayakkabı.

Çeşitli maddeler ilave edilmiş kauçuktan ısı ve basınç altında elde edilmiş hazır taban.

Isı ve basınç altında sentetik maddeden oluşturulan taban astarı.

Çiftçilerin giydikleri, uzun konçlu ayakkabı.

Ev içinde özel günlerde giyilen giysi ya da pabuç.

Kalın ve cilt tarafı mat, az su geçirme özelliğine sahip vidala. Deri.

1. Erkeklerin giydiği yumuşak deri çizme, edik.
2. Sahtiyan çizme

Kıvırma yapılamayacak ya da kıyılık dönülemeyecek saya parçalarının güzel bir görünüm alması için mum ya da ispirto alevinde yakılması ve boyanması işilemi.

Yakma yapılacak saya kenarlarının inceltimesi. Yakma traşı saya malzemesi çok kalınsa uygulanır.

Ayrı bir maskaret parçası bulunmayan sayada tekya da çift iğneli saya dikiş makinesi ile maskaret çizgisine geçilen dikiş.

Dikişli ya da çift dikişli vardolada bulunan dikişler.

Sayası saytiyan, tabanı ince ve köseleden yapılan, sayası ile tabanı elde tersinden birbirine dikilip çevrilen, evde giyilen terlik.

Eskici, ayakkabı tamircisi.

Sivri burunlu kaba terlik.

Arkası açık olan ayakkabıyı ön kısma tutturmak için arkadan dolaşan bantlar.

Ayağa rahat girip çıkması için saya ağzının iç yanında lastik bulunan mokasen tipi ayakkabı modeli.

Ayakkabılara çakılan demir.

Yemeni, ayakkabı.

Renkli yemeni.

Ayakkabı yapımı ya da tamiri sırasında iki malzemeyi birbirine yağıştıran sıvı ya da katı haldeki madde.

Sayanın arka kısmını yapıştırarak monte eden makine.

Monte edilmiş sayası ile tabanı birbrine sadece yağıştırıcı maddleler kullanılarack tutturulmuş ayakkabıdır.

Grafik ve modern yöntemlerle istampa çıkarmada ana profil üzerine çizilen doğrulardır :

1. T T2 doğrusu (tarak çizgisi)
2. Y T1 doğrusu
3. Ü Ü1 doğrusu

Ayakkabı yapımı sırasında kullanılan ve ayakkanının bünyesine giren, tesbiti teknik bakımdan zor ve ekonomik açıdan önemli sayılmayan malzemelerin genel adı.

Grafik ve modern yöntemlerle istampa çıkarmada ana profil üzerine işaretlenen Y! ve Ü2 noktalarıdır.

Ön kısmı tabanın beline gelen ve oyuk bir tür tank ökçe.

Ayakkabı üreten işletme açısından, ayakkabının bünyesine giren, daha önceden işlenmiş maddlerein genel adı. Kösele, deri, suni deri gibi.

Ayakkabı altının milo başlarıyla burun arasını örten taban.

Tabanın pençe kısmına yapılan fora dikişi.

Bel ile burun arasında kalan ayakkabı ya da kalıp taban bölümü.

Kısa konçlu potin

Deriyi enine bölme işlemi.

Derinin parlak ve sık gözenekli cilt kısmı alındıktan sonra kalan kalitesiz alt yüzü.

Yarma deriden yağılmış bir tür süet.

Yarma işlemini yapan makinenin bıçağı.

Derinin parlak ve sık gözenekli cilt kısmı alındıktan sonra kalan kalitesiz alt yüzü.

Bir ayakkabı kalıbı ölçüsü.

Yassı ayakkabı bağı.

Terlik, arkasız pabuç.

Yazlık ayakkabı.

Bir ayakkabı ölçüsü

Osmanlı döneminde avam ve asker sınıfının giydiği kırmızı, sarı veya siyah ince sahtiyandan yapılan, burnu hafif sivri, üstü kısa yüzlü ve arkası ayağı ancak hafiften saran, tabanı ince ayakkabı.

Cumhuriyet döneminde yapılan yemenilerin tabanı genellikle camız derisi, nadiren sığır deriş, sayası keçi derisi, saya astarı meşindendir.

Yemeni kalıplarının isimleri:

1. Metelik ………………………………….26-27
2. Büyük metelik ………………………….28-29
3. Küçük hasbe ……………………………30-31
4. Büyük hasbe……………………………32-33
5. Vasdane…………………………………34-35
6. Küçükayak………………………………….36
7. Orta ayak……………………………………37
8. Kaba zeğerden…………………………….38
9. Kes……………………………………………40
10. Kaba kes……………………………………41
11. Lorta…………………………………………42
12. Kaba lorta………………………………….43
13. Üzgar………………………………………..44
14. Uluayak……………………………….45-46

Yemeni yapan ya da satan kimse.

Ökçesiz, sivri ve yukarı kalkık burunlu, ön kısmındaki dilden geçirilmiş bantlı, arkasında çekmek için ilave parlalı çarık.

Ülkemizde kesimi yağılan sığır ve dana derilerinden üretilen kösele.

Dikiş, pabuç dikişi.

Tüy, deri

Soğuktan korunmak için alt bacağa giyilen bir tür tozluk.

Bir ayakkabı modelinden geniş talebe cevap verek şekilde, çok sayıda üretim.

Ayakkabının üstüne vurulan yama.

Saya, yüz.

Tüm tabanın saya kenarlarından dışarı taşkın olmasıyla meydana gelen piyanta.

Sayanın çepeçevre kenarlarına yapılan vardola.

1. Çarığın yüz bölümü.
2. Ayakkbıların yüzüne vurulan yama.
3. Ayakkabı yaması.

Çarık kayışı.

Sargı, dolak.

Yüksek atlama yapan sporcuların kullandığı, tabanının arka bölümü çivili plastik topuk koruyucusu olan ayakkabı.

Ayakkabı yapımı sırasında elde dikiş dikerken, dikiş iğnesinin parmak ucuna zarar vermesini önlemek amacıyla kullanılan metal koruyucu.

Alçak olmayan, kaba görünümlü ökçe modeli. (Yumurta ökçe anlamınadır. )

Yüzleri ve tabanları tümüyle keçi glase veya zig deriden yapılmış, astarlı veya astarsız mes.

M.Ö. 2000’de kullanılan bağlardan oluşturulan örgülü üst kısmı bileğe kadar uzanan sandal.

Kamışlarla bağlanmış basit bir tabandan oluşan ayak giyeceği.

Ayakkabı taban yaması

Kadın ayakkabısının uç kısmı.

Bot üzerine kadınların giydiği, ökçe bölümü içe giyilen bot ökçesinin yerleşebileceği biçimde oluşturulmuş ayakkabı.

Yuvarlak biçimli ayakkabı bağı.

Burnu köşesiz, yuvarlak ayakkabı.

Arka alt bölümü yuvarlak olan ökçe tipi.

Köşeli geniş ayakkabı ya da kalıp burnu.

Maskeretli veya maskeretsiz, aynalı veya aynasız olarak yağılacak ayakkabının ön üst kısmını oluşturan saya parçasıdır.

Ayakkabının üstte bulunan yüz kısmının iç tarafına dikilen astar.

Yakma işlemi sırasında saya parçalarının kenarlarını siyahlaştırmak için kullanılan boya.

Hızla dönen fırçalarla yüz parlatma işlemini yapan makineyi çalıştırıp kullanan kişi.

Ayakkabı yapımında işlemler tamamlandıktan sonra derinin parlaması için sayanın fırçalanması işlemi.

Tabanı yapıştırılan bitmemiş ayakkabının veye freze işlemleri tamamlanmış henüz kalıptan çıkarılmamış ayakkabının sayasındaki yağıştırızı artıklarının ve diğer kirlerin kauçuk parçası veya cilaya dürülmüş bez ile temizlenmesi işlemi.

Sayanın yüz kısmına yapıştırılan bezin dikilmesi.

Saya yüzünün içi tarafına astar olarak konulan, saya dışını oluşturan malzemeye yapıştırılması işlemi.

Bazı ayakkabılarda dill yerine kullanılan körük parçasının ayakkabı yüzü ile birleştirilmesi için yapılan dikiş.

Gerekli yerlere sayayı sağlamlaştırmak için içten şerit yağıştırılması.

Ham keçi derilerinin, krom tuzları ile türlü yöntemlerde sepilenmesinden elde edilen, sırça tarafından, finisaj görmüş ve türlü renklerde boyanmış yumuşak tutumlu yürlük deri. I. II. III. ve ıskarta olmak üzere dört standart kalitesi vardır.

İnce ökçeli kadın ayakkabılarının ökçesine geçirilen demir.

Ökçeleri demirli yarım çizme.

37 numara yemeni kalıbı

2. Beyazıd’ın emri ile H. 907/M. 1501’de hazırlanan narh defterinde rastlanan kadın ayakkabısı için ölçü adı.

33 numara ile başlayım 40 numaraya kadar devam eden, yetişkin kadın ayakkabılarının genel adı.

Sarı şipitik pabuç denen taban astarları çuhadan yapılan kadın ayakkabısı,

Kadın ayakkabılarına çalılan ökçe demiri.

Piyantadaki kazuma dikişlerini sarı renge boyamak için kullanılan, sarı zerde kökü.

16 numara çocuk ayakkabısı.

İşlenmiş koyun derisidir. Konfeksiyon ürünleri ve saya astarı yapımında kullanılır.

Zig. terimine bakınız.

Genellikle saya astarının arka çatı dikişinde kullanılan dikiş şekli.

Zikzak dikiş yapan saya makinesi.

Zİkzak dikiş makinesini çalıştıran kişi.

Biz.

Ayakkabının yürürken çıkardığı ses.

Saya parçalarına delik açmakta kullanılan metal araç.

1. Saya parçalarına tek tek, iki iki ya da üç üç zımba yapmak üzere iğre çubuğu ucuna zımba takılarak meydana getirilen eski saya dikiş makinesi.
2. Yüz ya da maskeret parçasını motif oluşturmak için belli bir düzende dizilmiş zımbaları basan bir tür pres.

Sayanın çeşitli yerlerine zımbayapan kişi ya da firma.

Sayası ile tabanı birbirine kenarlardan dikilen ayakkabılarıda kullanılan, dikiş yerleri delinmiş hazır taban.

Saya ya da taban parçalarını püzülendirebilen makinelerin gelen adı.

16. yüzyılda kullanılan burun kısmı düz, burnu ve yanları zırhlı, konçları bileğe kadar uzanan ayakkabı.

1. Çarık yapmak için kesilen gön parçaları.
2. Çarık

Lastik ayakkabıların altına nakış yapmakta kullanılan ağaç saplı, bükük demir uçlu araç.